GİRİT’E HOŞGELDİNİZ

Ya da Yunancasıyla “Kalos irfate stin Kriti”. Neredeyse gittiğimiz her yerde bu içten sözcükle karşılaştık. Atatürk’ün İstanbul’undan kalkıp Venizelos’un Atina’sına indiğimizde, henüz Atanın çağdaşı, 85 yıl önce pek te anlaşamadığı bu devlet adamının Giritli olduğunu bilmiyorduk.

AKTOB ile TUİ’nin ortak girişimi olan Girit gezisi, daha önce yapılan Kanarya Adaları, Costa del So, Algarve ziyaretlerinin bir devamı niteliğindeydi. İspanya ve Portekiz’den sonra Yunanistan acaba dünya turizminin neresindeydi?

Deniz ticareti, uluslar arası balıkçılık dallarında bizden çok ileride olan Yunanistan, turizmde de şimdilik bizden iyi durumda. Yada bir başka deyişle denizi iyi değerlendiriyorlar.

10 milyondan fazla nüfusuyla yılda 10 milyondan fazla turisti ağırlıyorlar. Ve her dört turistten biri, yani 2,5 milyon kişi Girit adasına geliyor. Haritaya şöyle bir göz atın. Kıbrıs’ın biraz batısında, aynı enlemde, aynı uzunlukta, ancak biraz daha zayıfça bir ada göreceksiniz. İşte orası, 350 kilometre sahiliyle Antalya’nın önemli rakiplerinden Girit adası. 700.000 nüfuslu adada, 1300 otelin 300.000 kadar yatağı var. Nüfusun yüzde 60’ı hala tarımla geçiniyor.30 milyon zeytin ağacının bulunduğu adadan yılda 120.000 ton zeytin elde ediliyor. Zeytinyağı, incir, muz, hatta kivi önemli tarım ürünleri

Zeus’un doğduğu adada tüm mitolojik öğeler pazarlama kozu olarak kullanılıyor. 4000 yıl öncesini bile günyüzüne çıkaran Girit’ten çeşitli imparatorluklar gelmiş geçmiş. Antik Minos, Roma, Bizans, Venedik ( 450 ) yıl, Osmanlılar ( 1645 – 1898 ) adanın iktidarını sırasıyla ele geçirmişler. 1913 yılında o ana kadar bağımsız olan adayı Venizelos Yunanistan’a bağlamış.

Girit’in çilesi henüz dolmadığından 1941 – 1945 yılları arasında Alman işgalini de yaşamış. Yine 1941 yılında adada yaşayan 6000 Yahudi, Amerika tarafından kendilerine gönderilen gemilerle Amerika’ya kaçmaya çalışırken, bir rivayete göre Almanlar, bir diğer rivayete göre de Yunanlılar tarafından gemileri batırılarak öldürülmüş.

1645’te adayı ele geçiren Osmanlılar Konya, Karadeniz ve İstanbul’dan ( Yeniçeriler ) vatandaşlarını göndererek onları Giritliler’le asimile etmiş. 1898 yılında İngilizlerin yaptığı halk oylaması sonucunda Giritliler Osmanlılar’dan ayrılmak isteyince, devrin padişahı ll. Abdülhamit Girit’e küsmüş ve Girit’in adını bile Osmanlı topraklarından telafuzunu yasaklamış.

O yıllarda artık Yunanca konuşan Müslüman Osmanlı kökenliler işkence görerek, hatta öldürülerek Hıristiyan olmaya zorlanınca padişah çevreden gelen ricalara dayanamayarak Girit’e gemiler göndermiş ve binlerce Giritli Müslüman’ı Anadolu’ya getirtmiş. ( İşte Girit kökenli Barut’ların anneanne ve dedeleri bu yolculukta tanışmışlar.

Ayvalık’tan Mersin’e kadar 150 köye yerleştirilen adalılar, 1920’li yıllardaki büyük değişime kadar huzur içinde yaşamışlar. Hatta padişaha şükranlarını iletmek için yaşadıkları köylerin bazılarına padişahın oğullarının adlarını vermişler.

“Göreceksin Hanya’yı Konya’yı” özdeyişini Girit’te gerçekleştirdik. Adaya 1913 yılına kadar başkentlik eden Hanya’yı (60.000), Heraklion (360.000) ve Rethymno (40.000) şehirlerini gördükten sonra ziyaret ettik. Zeus ve Venizelos’u doğuran Hanya’da, çağımızın yaşayan iki efsane sanatçısı, Zülfü Livaneli’nin yakın dostu Theodorakis ve Nana Mouskuri de dünyaya gelmiş. Neredeyse Antalya kadar turist ağırlayan Girit’in, biri Heraklion’da diğeri Hanya’da iki uluslar arası havalimanı var. Manavgat’a havalimanı yapmayı planlayanlara hızlanmaları gerektiği önemle duyurulur. Sadece Hanya’da sekiz yazlık sineması olan Girit’in sosyal hayatı da hayli renkli. Almanlar onların da vazgeçilmez misafirleri. Adalılar bu ikinci, ancak bu kez barışçı istiladan hayli memnun. Girit’e gelenlerin yüzde 70’i tarihi müttefikimizin vatandaşları. Almanları İskandinav, Hollandalı, Belçikalı, Avusturyalı, İngiliz ve İtalyan turistler takip ediyor.

Yunan bayrağının da renkleri olan mavi ve beyaz adanın hakim renkleri. Pamfilya’nın, halen kullanılan bir kadın adı olduğunu ve “herkesin dostluğuna” anlamına geldiğini orada öğrendik. Bahçe, dolma, vişne gibi birbirine benzeyen onlarca ortak sözcüğümüzün olduğunu da.

Bu palavrayı kim sıkmış doğrusu merak ediyorum. Pırıl pırıl, yepyeni, tertemiz oteller gezdik ve konakladık. Eskilerinin de mihrabı son derece yerindeydi. Çakı gibi yöneticiler, kat hizmetleri görevlilerine kadar dil bilen, candan gülümseyen çalışanlarıyla komşumuzun turizm ruhu yıllar önce gelişmiş. Santralistler telefonları Kalimera ( Günaydın, Merhaba ) diye açıyor, garsonlar ise Yamas ( Şerefe ) diye kadeh kaldırarak dillerini her ulustan gelen misafirlere sevdirmeye çalışıyorlar.

Yılda 100 bin adet gül ya da tonlarca zeytinyağını armağan eden oteller tanıdık. Bahçesinde otuz çeşit hayvanı barındıran, su kaplumbağalarına sahip çıkan yöneticiler gördük. Bir ilginç yönleri de neredeyse her otel müdürünün elinde tespihle dolaşması. Artık ya sabır mı çekiyorlar, yoksa dini bir nedeni mi var, araştıramadım. Çünkü bana kahvehane kültürünü çağrıştıran tespihe daha sempatiyle bakarak döndüğümü itiraf edeyim.

Bir dönümlük alan içerisinde, ısıtmalı havuzlu dubleks bir villaya günde 10 bin Euro verir miydiniz? Seve seve verenleri varmış. İşte böyle marjinal tesisleri de gezdik. Tur operatörleri iyi satılan bazı otellere 100 gün süreyle yüksek sezon fiyatı ödüyorlar. Çalışanların sosyal hakları da göz kamaştırıcıydı. Sezonluk çalışanlara devlet, çalışmadıkları sürece başka sektörlere atlamasın diye parasal destek veriyor. Buna rağmen bir otel çalışanı için hayatın çok pahalı olduğunu söylüyorlar. Giritli bir garson bizimkilerden üç kat daha fazla kazanabiliyor.

İstikrarı sağlayan turizm politikaları, misafirlerin yeniden gelme oranlarını yüzde 50’lere kadar çıkarmış. Geçmişini çok iyi bilen ve tanıtan Yunanlılar, geleceğini de iyi pazarlıyor. 2004 Olimpiyatları’nı kapan Atinalılar şimdiden organizasyonun hediyelik eşyalarını satarak Euro’ları topluyorlar.

Bilinen ilk lezbiyen sanatçı Sabfo’nun yaşadığı Lesbos adası ve eşcinsellerin Egedeki başkenti Mykonos adası ünlerine ün katıyor. Mevlana’nın “kim olursan ol gel” felsefesini de bizden daha iyi uyguluyorlar.

“On yıl öncesine kadar Türk kahvesi diye içtiğimiz kahvenize bir emirle Yunan kahvesi demeye başladık”. Bir yunanlı otelcinin bu içten itirafıyla Yunan derin devletinin kulaklarını çınlatmaya başladık.

Ama onlar Giritli. Bölgemizde yaban keçisi, çokça da “geyik” diye tanınan dağ keçisi onlarda da var. Kri Kri adını verdikleri bu sempatik keçiyi avlamak için çok sabır ve kondüsyon gerekiyormuş.

Bakımsız sokak kedileri, ağaçlardan kancalarla sarkıtılarak satılan muzları, salkım saçak elektrik kabloları, demir filizli binaları, geyik muhabbetine ve futbola meraklı, kurallara pek uymayan şoförler, kahvede tavla, blum oynayan ihtiyarlarıyla sanki bizden biriydiler.

“Bizde teklif yok ısrar var” sistemi Girit’te de geçerli olduğundan, günde dört – beş öğün yemek yiyerek bellerimizi kalınlaştırdık. Gezdik gördük, bilgilerimizi tazeledik. Yeni dostlarımız oldu. Yirmişer kelime Yunanca sesler çıkarmaya başladık. Vedalaşırken ekimde Antalya’ya geleceklerinin sözünü aldık. Bence çok yararlı bir geziydi. Emeği geçenlerin tuttuğu altın olsun..

Tunç Müstecaplıoğlu
05.09.2002